Kiła wrodzona – przyczyny, objawy i skuteczne leczenie

Czym jest kiła wrodzona?

Kiła jest infekcją wywoływaną przez bakterię. Patogen to krętek blady, znany jako *Treponema pallidum*. Kiła wrodzona rozwija się u dzieci. Zakaziły się one od matek w okresie ciąży. Zakażenie następuje wewnątrzmacicznie. Krętek blady przechodzi przez łożysko. Najwięcej przypadków notuje się w krajach rozwijających się. Około miliona ciężarnych kobiet doświadcza przykrych następstw zakażenia.

Przebieg kiły wrodzonej – postacie choroby

Kiła wrodzona może przybrać dwie główne postacie. Wyróżniamy kiłę wrodzoną wczesną i późną. Postać zależy od momentu pojawienia się objawów. Czasami objawy kiły wrodzonej pojawiają się stosunkowo późno. Zakażenie może nastąpić w każdym okresie ciąży. Zmiany charakterystyczne obserwuje się jednak po czwartym miesiącu ciąży. Patogeneza kiły wrodzonej zależy bardziej od odpowiedzi immunologicznej. Mniejszy wpływ ma bezpośrednie działanie krętka bladego.

Objawy kiły wrodzonej wczesnej

Objawy kiły wrodzonej wczesnej pojawiają się do drugiego roku życia dziecka. Mogą być bardzo różnorodne. Często pierwszym symptomem jest sapka kiłowa. Dziecko ma trudności z oddychaniem przez nos. Obserwuje się powiększenie wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia). Występuje uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia). Na skórze pojawiają się zmiany. Mogą to być wysypki plamisto-grudkowe. Często są one ciemniejące. Z nosa może wypływać surowicza wydzielina. Inne możliwe objawy to:

• żółtaczka,
• niedokrwistość,
• zaburzenia krzepliwości krwi,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie nerek,
• zapalenie siatkówki,
• zaćma.

Mogą wystąpić także zaburzenia ze strony układu kostnego. Zapalenie płuc jest rzadszym, ale poważnym objawem.

Objawy kiły wrodzonej późnej

Kiła wrodzona późna manifestuje się po drugim roku życia dziecka. Objawy dotyczą głównie układu kostnego i narządów zmysłów. Charakterystyczne są zaburzenia rozwoju kośćca. Pojawiają się deformacje zębów. Zęby Hutchinsona to typowy przykład. Występuje śródmiąższowe zapalenie rogówki. Może prowadzić do utraty wzroku. Częstym objawem jest głuchota lub zaburzenia słuchu. Inne objawy to:

• stawy Cluttona (obrzęk stawów),
• nieprawidłowości budowy podniebienia twardego,
• zaburzenia rozwoju psychoruchowego,
• nos siodełkowaty (deformacja nosa),
• czoło olimpijskie (powiększone guzy czołowe).

Aż 60% przypadków kiły wrodzonej późnej przebiega subklinicznie. Oznacza to brak wyraźnych objawów.

Triada Hutchinsona – zespół kluczowych objawów

Triada Hutchinsona to zespół trzech objawów. Jest charakterystyczny dla kiły wrodzonej późnej. Składa się z zębów Hutchinsona. Drugim elementem jest śródmiąższowe zapalenie rogówki. Trzeci element to głuchota. Obecność tych trzech dolegliwości silnie wskazuje na kiłę wrodzoną.

Zęby Hutchinsona to zmiany chorobowe w obrębie zębów siecznych górnych środkowych. Sieczne zęby mają kształt beczułkowaty, a na ich powierzchni siecznej znajdują się ubytki o półksiężycowatym wyglądzie.

Zęby Hutchinsona – specyficzna anomalia

Zęby Hutchinsona to jedna z najbardziej znanych manifestacji kiły wrodzonej. Są wynikiem zakażenia krętkiem bladym w życiu płodowym. Należą do wczesnych objawów kiły wrodzonej. Pojawiają się jednak w postaci późnej choroby. Zęby są często szeroko rozstawione. Górne siekacze są zagłębione. Trzonowce mogą mieć kształt owoców morwy. Ta anomalia zęba wskazuje na przebyte zakażenie kiłą. Anomalia zęba odnosi się do odchylenia od normy. Dotyczy rozmiaru, kształtu lub położenia zęba. Anomalie zębów mogą być spowodowane genetyką. Wpływ mają też urazy i zła higiena jamy ustnej. Mogą powodować dyskomfort. Wskazują na problemy zdrowotne. Dzieci z zębami Hutchinsona wymagają stałej opieki stomatologicznej. Wskazane są regularne badania kontrolne. Ważna jest okresowa higienizacja zębów. Zalecana jest też fluoryzacja.

Diagnostyka kiły wrodzonej

Rozpoznanie kiły wrodzonej opiera się na badaniach serologicznych. Wykonuje się testy w kierunku kiły. Dostępne są testy krętkowe i niekrętkowe. Testy niekrętkowe (np. VDRL, RPR) służą do badań przesiewowych. Testy krętkowe (np. FTA-ABS, TPHA, TPPA) potwierdzają zakażenie. Stosuje się też metodę immunofluorescencji. Test PCR pozwala wykryć materiał genetyczny bakterii. Podczas badań kontrolnych w trakcie ciąży lekarz zwraca uwagę na płód. Niepokojące mogą być zmiany w obrębie narządów wewnętrznych płodu.

Leczenie kiły wrodzonej

Leczenie kiły wrodzonej jest skuteczne. Najistotniejsze jest jak najszybsze podanie leków. Terapia powinna być wdrożona natychmiast. Leczeniem należy objąć wszystkie dzieci. Dotyczy to dzieci urodzonych przez matki zakażone krętkiem bladym. Głównym lekiem jest penicylina. Dawkowanie zależy od postaci choroby:

• Kiła wrodzona wczesna: jedna dawka penicyliny.
• Kiła wrodzona późna: trzy dawki penicyliny w odstępach siedmiu dni.

Antybiotyki z grupy penicylin są bardzo skuteczne. Stosuje się penicylinę krystaliczną lub prokainową. Zastosowanie odpowiedniego leczenia u matek przed 16 tygodniem ciąży zapobiega zakażeniu płodu. Wdrożenie leczenia kiły u matki może zapobiegać przeniesieniu zakażenia na dziecko.

Lecząc kiłę możemy zahamować jej postęp. Jeżeli jest stosunkowo szybko rozpoznana i leczona, zmniejszamy ryzyko wszystkich dodatkowych objawów.

Zapobieganie kile wrodzonej – kluczowe kroki

Zapobieganie kile wrodzonej jest proste. Opiera się na badaniach przesiewowych. Kobiety ciężarne powinny być badane w kierunku kiły. Pierwsze badanie wykonuje się w pierwszym trymestrze. Badanie powtarza się w trzecim trymestrze. Kolejne badanie przeprowadza się przy porodzie. Osoby aktywne seksualnie powinny robić badania minimum co 3-6 miesięcy. Wczesne wykrycie kiły u matki pozwala na wdrożenie leczenia. Skuteczne leczenie matki minimalizuje ryzyko zakażenia dziecka. Brak leczenia kiły u ciężarnej ma poważne konsekwencje. W 40% przypadków prowadzi do śmierci płodu.

Statystyki dotyczące kiły wrodzonej

Ryzyko zakażenia płodu przez matkę jest wysokie. Przy kile wczesnej u matki wynosi 75-95%. Ryzyko przeniesienia zakażenia przez łożysko to ponad 90% we wczesnych fazach choroby matki. Przy chorobie trwającej ponad dwa lata ryzyko spada do 35%. Ciąże matek chorych na kiłę ponad dwa lata kończą się tragicznie. 21% takich ciąż kończy się poronieniem lub urodzeniem martwego noworodka. 13% urodzeń zmarło w pierwszych dwóch miesiącach życia. 43% urodzeń to noworodki z cechami kiły wrodzonej. Jedynie 23% urodzeń to zdrowe dzieci. Ryzyko obumarcia płodu w przypadku braku leczenia wynosi 40%.

Klasyfikacja kiły wrodzonej (ICD-10)

Kiła wrodzona ma swoje kody w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10.

• A50 - Kiła wrodzona
• A50.0 - Kiła wrodzona wczesna objawowa
• A50.1 - Kiła wrodzona wczesna utajona
• A50.2 - Kiła wrodzona wczesna, nie określona
• A50.3 - Kiłowa wrodzona późna okulopatia
• A50.4 - Kiła późna układu nerwowego
• A50.5 - Inne postacie kiły wrodzonej późnej objawowej
• A50.6 - Kiła wrodzona późna utajona
• A50.7 - Kiła wrodzona późna, nie określona
• A50.9 - Kiła wrodzona, nie określona

Wypowiedzi ekspertów

Eksperci podkreślają wagę szybkiej diagnozy.

Największą zakaźność mamy wtedy, kiedy do zakażenia dochodzi w II trymestrze ciąży i kobieta ma kiłę wczesną. – Katarzyna Orłowska, ginekolog

Biotechnolog Katarzyna Wajda-Drzewiecka zwraca uwagę na badania.

Leczeniem należy objąć wszystkie dzieci urodzone przez matki zakażone krętkiem bladym.

Podsumowanie

Kiła wrodzona jest poważną chorobą. Stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia dziecka. Skuteczne leczenie jest możliwe. Wymaga jednak wczesnej diagnozy. Badania przesiewowe w ciąży są kluczowe. Wczesne wdrożenie leczenia penicyliną ratuje zdrowie dziecka. Pamiętaj o regularnych badaniach.