Okluzja w stomatologii – czym jest, jakie ma znaczenie i jak ją leczyć?

Co to jest okluzja?

Okluzja to relacja między zębami górnymi i dolnymi. Obejmuje też ustawienie stawów skroniowo-żuchwowych. Określa sposób, w jaki zęby stykają się przy zamykaniu ust. To ważny termin w stomatologii. Prawidłowa okluzja zapewnia estetykę uśmiechu. Jest też kluczowa dla zdrowia jamy ustnej. Okluzja nie zawsze oznacza problem chorobowy. Zjawisko okluzji dotyka ludzi w każdym wieku.

Rodzaje i klasyfikacje okluzji

Wyróżniamy różne rodzaje okluzji. Podstawowy podział to okluzja centralna i pozacentralna. Okluzja centralna oznacza maksymalne zaguzkowanie zębów. Okluzja pozacentralna występuje w innych pozycjach. Istnieje też klasyfikacja oparta na potrzebie leczenia. Okluzja naturalna nie wymaga interwencji. Okluzja korygująca potrzebuje leczenia ortodontycznego lub protetycznego. Okluzja wadliwa to zaburzenie zgryzu.

E.H. Angle stworzył klasyfikację opartą na ustawieniu pierwszych trzonowców. Klasa I to okluzja normalna. Klasa II to zgryz dystalny (wysunięty). Klasa III to zgryz mezjalny (cofnięty).

• Okluzja Niekorygująca (Naturalna): Zęby stykają się naturalnie. Nie wymagają interwencji.
• Okluzja Korygująca (Zmodyfikowana): Wymaga leczenia. Może to być ortodoncja lub protetyka.
• Okluzja Wadliwa (Dysfunkcyjna): Występują zaburzenia zgryzu. Mogą prowadzić do problemów.

Klasa okluzji (Angle)	Opis
I klasa (normalna)	Prawidłowe ustawienie zębów.
II klasa (dystalna)	Zgryz "wysunięty".
III klasa (mezjalna)	Zgryz "cofnięty".

Choroba okluzyjna – objawy i skutki zaburzeń

Nieprawidłowości w okluzji to malokluzje. Mogą prowadzić do choroby okluzyjnej. Choroba okluzyjna jest dysfunkcją narządu żucia. Nieleczona okluzja postępuje. Grozi utratą zębów. Choroba okluzyjna częściej niż próchnica prowadzi do utraty zębów.

Choroba okluzyjna nigdy nie leczy się sama.

Objawy okluzji stomatologicznej są różnorodne. Mogą obejmować ból mięśni i trudności w żuciu. Estetyczne konsekwencje też są możliwe. Na co zwrócić uwagę?

• Nadmierne ścieranie zębów (starte szkliwo).
• Pojawianie się szpar między zębami.
• Ból zębów i mięśni (szczęki, twarzy, szyi, karku).
• Nadwrażliwość zębów na zimno i ciepło.
• Ubytki klinowe.
• Obniżanie się dziąseł (odsłonięte korzenie).
• Ruszanie się zębów (ruchliwość zębów).
• Kruszenie zębów.
• Dolegliwości bólowe w obrębie żuchwy.
• Trzaski i przeskoki w stawach skroniowo-żuchwowych.
• Problemy z otwieraniem ust.
• Wychylenie zębów do przodu.
• Bóle głowy, przewlekłe migreny, napięcie mięśniowe.
• Zgrzytanie zębów i szczękościsk (bruksizm).

Problemy z okluzją mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych. Nieleczona okluzja może prowadzić do utraty zębów.

Przyczyny nieprawidłowej okluzji

Patologiczna okluzja ma różne przyczyny. Wady zgryzu są częstym powodem. Braki w uzębieniu też wpływają na zgryz. Nieprawidłowe wypełnienia stomatologiczne mogą zaburzać okluzję. Podobnie nieprawidłowe protezy.

Przesuwanie się zębów w luki po utracie zęba jest problemem. Nieprawidłowe wyrzynanie się ósemek może mieć znaczenie. Wady szkieletowe też są przyczyną. Zmiany reumatyczne wpływają na stawy.

Złe nawyki, jak obgryzanie paznokci, pogarszają sytuację. Nadmierne żucie gumy może być szkodliwe. Ssanie kciuka w dzieciństwie też ma wpływ. Otwieranie butelek zębami to zły nawyk. Sytuacje stresowe mogą prowadzić do bruksizmu.

• Występowanie wad zgryzu.
• Braki w uzębieniu.
• Nieprawidłowe wykonanie wypełnień stomatologicznych lub uzupełnień protetycznych.
• Przesuwanie się zębów w kierunku dziur po utraconym zębie.
• Nieprawidłowe wyrzynanie się ósemek.
• Wady szkieletowe.
• Zmiany reumatyczne.
• Złe nawyki (np. obgryzanie paznokci, gryzienie długopisu, nadmierne żucie gumy, ssanie kciuka, otwieranie butelek zębami).
• Sytuacje stresowe.

Diagnostyka i leczenie okluzji

Diagnostyka okluzji jest kluczowa. Obejmuje szczegółowe badanie kliniczne. Stosuje się nowoczesne technologie. Wykonuje się zdjęcia rentgenowskie.

Tomografia 3D i radiowizjografia pomagają w ocenie. Cefalometria analizuje struktury kostne. Ultrasonografia bada stawy skroniowo-żuchwowe. Skanowanie 3D tworzy cyfrowy model zgryzu.

Analiza okluzji sprawdza symetrię poślizgu żuchwy. Symetryczny poślizg wynosi około 1 mm. Prawidłowy poślizg centralny to przeciętnie 1,5 mm. W około 90% przypadków okluzja centralna nie pokrywa się z pozycją dotylnego położenia kontaktowego żuchwy.

Leczenie okluzji jest indywidualne. Metody terapii są różnorodne. Leczenie choroby okluzyjnej jest niezbędne. Ma na celu przywrócić prawidłowy kontakt zębów.

• Korekta wypełnień i uzupełnień protetycznych.
• Użycie szyny okluzyjnej (szyny relaksacyjne, deprogramator).
• Leczenie ortodontyczne (aparaty stałe, ruchome, nakładki).
• Odbudowa brakujących zębów (protetyka, implanty).
• Ekwilibracja (selektywne szlifowanie zębów).
• Interwencja chirurgiczna (w złożonych przypadkach).
• Fizjoterapia i rehabilitacja narządu żucia.
• Regularne ćwiczenia rozluźniające mięśnie twarzy i żuchwy.

W leczeniu okluzji ważne jest ustalenie indywidualnej terapii. Może ona wymagać współpracy wielu specjalistów. Wczesna interwencja zapobiega wielu problemom.

Profilaktyka i co robić w przypadku objawów?

Nie ignoruj objawów okluzji. Zgłoś się do dentysty po zauważeniu niepokojących objawów. Regularne wizyty u stomatologa są kluczowe. Stomatolog oceni stan okluzyjny. Właściwa higiena jamy ustnej jest ważna. Dbałość o zdrowie jamy ustnej pomaga. Regularne badanie zgryzu przez specjalistę jest zalecane. Wczesna interwencja może zapobiec wielu problemom.

Pytania i odpowiedzi o okluzji

Okluzja w innych dziedzinach

Okluzja to termin używany nie tylko w stomatologii. Występuje także w kosmetyce. Tam związana jest z aplikowaniem kosmetyku. Tworzy warstwę ograniczającą parowanie wody ze skóry. Okluzja ma też znaczenie w medycynie, na przykład w podologii (opatrunki okluzyjne). Używa się jej w sporcie, grach komputerowych i meteorologii.

Bibliografia

• Majewski S. Współczesna protetyka stomatologiczna. Urban&Partner, Wrocław 2014.
• Jankowska-Wika A. Ortodontyczne potrzeby lecznicze studentów stomatologii na podstawie badań o metodologii obiektywnej i subiektywnej. Poznań 2014.
• Pietruski J., Pietruska M. Dysfunkcja narządu żucia – przyczyny, diagnostyka, leczenie. Magazyn Stomatologiczny 12/2013.